Siết chặt các cuộc thi dành cho giáo viên và học sinh: Giảm áp lực thành tích

PGS. TS Nguyễn Xuân Thành, Phó vụ trưởng Vụ Giáo dục Trung học, Bộ Giáo dục và Đào tạo (GD&ĐT) đã có cuộc trao đổi về vấn đề này với Chương trình Câu chuyện Thời sự, VOV1 Đài Tiếng nói Việt Nam.

Thưa PGS TS Nguyễn Xuân Thành, xin bắt đầu chủ đề hôm nay bằng một ví dụ: tại Hà Nội, tính riêng trong năm học 2016 - 2017 ở phạm vi cấp Sở và Bộ đã có 8 cuộc thi Olympic dành cho học sinh tiểu học; 19 cuộc thi Olympic dành cho học sinh trung học cơ sở và trung học phổ thông, trong đó có: 8 cuộc thi Olympic về trí tuệ; 5 cuộc thi Olympic về khoa học kỹ thuật; 6 cuộc thi Olympic về văn nghệ, thể thao, mỹ thuật.Còn theo thống kê của một nhà toán học, chỉ riêng môn toán hiện có tới 70 cuộc thi dành cho các cấp học. Ðáng nói là mỗi học sinh không chỉ tham gia một, mà các em phải đối diện với rất nhiều cuộc thi trực tuyến như: Tiếng Anh, Toán, tiếng Việt...chưa kể các cuộc thi khác dưới hình thức giao lưu giữa các trường, giữa các địa phương…Ông nghĩ thế nào từ những con số này?

PGS.TS Nguyễn Xuân Thành:Những con số nêu trên cũng phản ánh kết quả rà soát các cuộc thi dành cho học sinh của Bộ GD&ĐT mới đây. Báo cáo của các Sở cho thấy số lượng các cuộc thi dành cho giáo viên và học sinh hiện nay còn nhiều, chồng chéo. Một số cuộc thi chủ yếu tập trung vào việc kiểm tra kiến thức lí thuyết mà học sinh đã học trong trường, hạn chế trong việc tạo cơ hội để học sinh được rèn luyện, trải nghiệm, qua đó phát triển kĩ năng và hình thành năng lực học sinh. Vì vậy, Bộ chủ trương tinh giảm các cuộc thi để đảm bảo chất lượng và hiệu quả; đáp ứng mục tiêu phát triển năng lực và phẩm chất của học sinh.

Một câu chuyện nữa cũng gây chú ý thời gian qua, đó là trong số hồ sơ xét tuyển vào lớp 6 của một số trường trung học cơ sở mùa tuyển sinh hai năm qua, hàng nghìn hồ sơ được điểm 10 môn Toán, môn Văn từ lớp 1 đến lớp 5. Cứ 10 hồ sơ thì có 3 em được giải thưởng các loại. Do có hàng nghìn hồ sơ đạt điểm tuyệt đối mà chỉ tiêu tuyển sinh chỉ giới hạn nên các trường này đã đưa ra các tiêu chí phụ là các giải thưởng văn hóa, thể thao để lọc hồ sơ… Theo ông, đây có phải nguyên nhân khiến cho nhiều phụ huynh cho con tham gia các cuộc thi, thậm chí “chạy” giải để được ưu tiên xét tuyển vào trường top đầu của Hà Nội?

PGS. TS Nguyễn Xuân Thành: Đúng là hiện nay có một số ít trường trung học cơ sở tại Hà Nội và Thành phố Hồ Chí Minh (trong tổng số gần 11.000 trường trung học cơ sở trên toàn quốc) có số lượng học sinh đăng kí vào học lớp 6 nhiều hơn so với chỉ tiêu tuyển sinh. Mặc dù Bộ đã có Công văn số 1258/BGDĐT-GDTrH hướng dẫn các trường này xây dựng phương án tuyển sinh phù hợp, trình cấp có thẩm quyền ở địa phương xem xét quyết định. Tuy nhiên, một vài trường trong số đó đã sử dụng kết quảcủa một số cuộc thi trong việc tuyển sinh khiến một số học sinh tham gia cùng một lúc nhiều cuộc thi với động cơ kiếm thêm điểm ưu tiên, gây quá tải, tốn thời gian và ảnh hưởng không tốt tới kết quả giáo dục học sinh. Có những trường hợp, bố mẹ cho con luyện thi hàng ngày, luyện đến mức câu gì học sinh cũng biết đáp án. Điều đó vừa tạo áp lực, không cần thiết cho học sinh vừa gây ra tác dụng ngược, không phát triển được kĩ năng và hình thành năng lực. Khi đó, mặc dù câu hỏi ở các mức độ vận dụng, vận dụng cao nhưng tác dụng đối với học sinh này không hơn một câu hỏi ở mức độ nhận biết. Rất tiếc là đã có những cha mẹ học sinh không nhận thức đúng về điều này nên đã tước mất cơ hội phát triển năng lực của con mình, làm mất ý nghĩa tốt đẹp của cuộc thi.

Câu chuyện cộng điểm ưu tiên trong tuyển sinh đầu cấp cho học sinh được giải văn hoá, văn nghệ, thể thao ở nhiều cuộc thi từ cấp quận huyện trở lên, nhiều phụ huynh đã “luyện” con em mình tham gia khiến trẻ bị căng thẳng không chỉ bây giờ mà đã được “mổ xẻ” rất nhiều trên các phương tiện truyền thông trong thời gian qua. Được biết, Bộ GD&ĐT đã tích cực vào cuộc chấn chỉnh vấn đề này. Cụ thể, tháng 5 vừa qua, Bộ GD&ĐT đã gửi công văn yêu cầu rà soát, giảm thiểu các cuộc thi không phù hợp. Kết quả việc này như thế nào, thưa ông?

PGS. TS Nguyễn Xuân Thành: Do một số cơ sở giáo dục trung học đã sử dụng kết quả các cuộc thi dành cho học sinh để đưa vào tiêu chí xét tuyển trong tuyển sinh trung học cơ sở; tuyển thẳng hoặc cộng điểm ưu tiên trong tuyển sinh trung học phổ thông. Điều đó vô hình chung đã làm cho các cuộc thi với mục đích tạo sân chơi cho học sinh biến thành cuộc "thi tuyển" diễn ra trong năm học, tạo sự "chạy đua" thiếu lành mạnh, gây bức xúc trong xã hội.

Ngày 05/5/2017, Bộ Giáo dục và Đào tạo đã ban hành Công văn số 1915/BGDĐT-GDTrH về việc rà soát, tinh giảm các cuộc thi dành cho giáo viên và học sinh, trong đó quy định chỉ tổ chức một số cuộc thi gắn với hoạt động dạy và học chương trình giáo dục phổ thông theo hướng tăng cường hoạt động trải nghiệm sáng tạo phù hợp với yêu cầu phát triển năng lực, phẩm chất của giáo viên và học sinh; không sử dụng kết quả của các cuộc thi vào việc đánh giá kết quả học tập của học sinh và tuyển thẳng trong tuyển sinh đầu cấp. Chủ trương này đã được đông đảo cha mẹ học sinh và xã hội hoan nghênh.

Qua báo cáo của các địa phương về kết quả rà soát cho thấy các địa phương đã triển khai thực hiện nghiêm túc Công văn số 1915. Số lượng các cuộc thi mà các địa phương đề xuất tiếp tục duy trì đã giảm mạnh; nội dung và hình thức thi đảm bảo được yêu cầu tạo sân chơi bổ ích cho học sinh; hình thức thi trực tuyến được ưu tiên tổ chức hơn. Cùng với quy định không tuyển thẳng, công điểm ưu tiên trong tuyển sinh thì chắc chắn sẽ ngăn chặn được tình trạng chạy đua, quá tải.

Thưa ông, những cuộc thi như thế nào thì phải tinh giảm và những cuộc thi như thế nào thì được giữ lại? Có tiêu chí gì, quy định cụ thể để các trường, các địa phương dễ dàng thực hiện?

PGS. TS Nguyễn Xuân Thành: Tiêu chí về các cuộc thi đã được nêu rõ trong Công văn 1915/BGDĐT-GDTrH. Theo đó, Bộ quy định các sở GD&ĐT chỉ tổ chức một số cuộc thi có nội dung gắn liền với hoạt động dạy học chương trình giáo dục phổ thông theo hướng tăng cường hoạt động trải nghiệm sáng tạo để vận dụng những kiến thức đã học được từ các môn học trong nhà trường, phù hợp với yêu cầu phát triển năng lực, phẩm chất của giáo viên và học sinh; không yêu cầu các trường tổ chức đội tuyển, không xét giải tập thể và không lấy thành tích cuộc thi để xét thi đua đối với đơn vị tham gia. Hình thức tổ chức cuộc thi đảm bảo tiết kiệm, hiệu quả; giáo viên và học sinh được tham gia một cách tự nguyện, miễn phí; khuyến khích hình thức thi trực tuyến để có thể thu hút đông đảo giáo viên và học sinh tham gia. Trường hợp tổ chức thi trực tuyến phải có giải pháp đảm bảo mỗi giáo viên, học sinh có duy nhất 01 tài khoản do nhà trường xác nhận và quản lí để dự thi.

Một số ý kiến của phụ huynh lo ngại rằng, sắp tới không biết sẽ xét tuyển vào các trường “điểm” ra sao. Bởi một số trường có thương hiệu xét tuyển với tiêu chí phụ là có giải thưởng. Nếu không được ưu tiên, cộng điểm thì sẽ rất khó vào và chưa biết các trường sẽ tuyển sinh ra sao. Nên chăng Bộ có quy định rõ cuộc thi nào thì được ưu tiên, cộng điểm và các trường sẽ tuyển sinh ra sao để phụ huynh biết?

PGS.TS Nguyễn Xuân Thành: Bộ đã hướng dẫn tại công văn số1258/BGDĐT-GDTrH về việc không thi tuyển vào lớp 6, nếu cơ sở giáo dục có số lượng học sinh đăng ký vào học lớp 6 nhiều hơn so với chỉ tiêu tuyển sinh, các sở giáo dục và đào tạo chỉ đạo các cơ sở giáo dục này căn cứ các quy định hiện hành để xây dựng phương án tuyển sinh phù hợp, trình cấp có thẩm quyền ở địa phương xem xét quyết định. Như vậy Bộ cũng đã giao quyền tự chủ cho các trường trong tuyển sinh đầu cấp THCS.

Việc cộng điểm khuyến khích được thực hiện theo quy định tại Thông tư số 11/2014/TT-BGDĐT ngày 18/4/2014 của Bộ trưởng Bộ GD&ĐT ban hành Quy chế tuyển sinh THCS và tuyển sinh THPT:"Sở giáo dục và đào tạo quy định đối tượng và điểm cộng thêm cho từng loại đối tượng được hưởng chế độ khuyến khích.".

Tuy nhiên, với việc quy định tinh giảm và tăng cường quản lý việc tổ chức  các cuộc thi của Bộ, các Sở phải cân nhắc kĩ việc tổ chức từng cuộc thi, cũng như quy định về đối tượng và số lượng dự thi, đối tượng và mức điểm cộng khuyến khích trong phương án tuyển sinh đầu cấp để đảm bảo chất lượng, công bằng, minh bạch trong tuyển sinh.

Với những địa phương hoặc những cuộc thi tổ chức không đúng quy định sẽ được xử lý như thế nào?

PGS.TS Nguyễn Xuân Thành: Bộ đã yêu cầu các địa phương báo cáo kết quả rà soát các cuộc thi và danh sách các cuộc thi tiếp tục duy trì tại địa phương.Hiện nay Bộ đang xem xét danh sách các cuộc thi do sở GDĐT đề xuất duy trì và sẽ có ý kiến cụ để đối với từng sở để loại bỏ những cuộc thi không phù hợp. Đồng thời, Bộ sẽ tăng cường khâu thanh kiểm tra và yêu cầu các sở tăng cường các biện pháp kiểm tra, giám sát để xử lý nghiêm các cơ sở giáo dục, cán bộ quản lý, giáo viên thực hiện sai quy định của Bộ.

Nhìn ở khía cạnh tích cực, theo ông những cuộc thi mang lại những gì cho học sinh và nhà trường?

PGS.TS Nguyễn Xuân Thành: Nếu quy định không sử dụng kết quả các cuộc thi để tuyển thẳng, cộng điểm ưu tiên trong tuyển sinh thì các cuộc thi sẽ đảm bảo được mục đích tạo sân chơi bổ ích, để học sinh có cơ hội vận dụng kiến thức đã học trong nhà trường vào giải quyết các tình huống thực tiễn, tăng cường thêm cơ hội để học sinh "học đi đôi với hành" theo đúng sở trường, hứng thú và tự nguyện tham gia của học sinh. Đó cũng chính là mục tiêu giáo dục phát triển năng lực và phẩm chất học sinh mà Bộ đang thực hiện.

Để một chủ trương được thực hiện nghiêm túc lại rất cần sự hợp tác của nhà trường, giáo viên, học sinh, phụ huynh. Theo ông cần sự chung tay của những thành phần này như thế nào?

PGS.TS Nguyễn Xuân Thành: Bất kì chủ trương nào trong giáo dục muốn được thực hiện nghiêm túc đều cần sự hợp tác của các nhà trường, giáo viên, học sinh, cha mẹ học sinh và toàn xã hội. Đối với chủ trương tinh giảm các cuộc thi của Bộ, các địa phương, cơ sở giáo dục phải triển khai thực hiện nghiêm túc. Học sinh, cha mẹ học sinh cần có nhận thức đúng mục đích, ý nghĩa của các cuộc thi để lựa chọn theo sở trường, hứng thú, không tham gia cùng một lúc nhiều cuộc thi với động cơ kiếm thêm điểm ưu tiên, gây quá tải, tốn thời gian và ảnh hưởng không tốt tới kết quả giáo dục học sinh.

Trân trọng cảm ơn ông!